Geçici hukuki koruma tedbirleri, mevcut bir davanın veya takibin sonucunu beklemeden, bu yollara başvurunun başarıyla sonuçlanması durumunda kesin olarak sağlanacak korumayı geçici olmak koşuluyla sağlayan, hukuki korunma talebinde bulunan kişinin iddiasının konusunu oluşturan mal veya hakkı güvenceye alan yolların tümü olarak ifade edilmektedir[1]. Geçici hukuki koruma tedbiri bir üst kavram olup, ihtiyati tedbir, özel hukuk bağlamında bu koruma tedbirinin türlerinden biri olarak değerlendirilmektedir.
Bir davanın açılması ile hüküm verilmesi arasında geçen zaman içinde, dava konusunun çeşitli şekillerde istenmeyen değişikliklere maruz kalması, dava sırasında dava konusu malın üçüncü kişiye devredilmesi gibi nedenlerle, davanın sonunda elde edilecek hükmün icrası güçleşebilir veya mümkün dahi olmayabilir. Bu şekilde, davacının, dava sonunda elde ettiği olumlu sonuç herhangi bir anlam ifade etmeyebilir[2]. Bu sebeple, ortaya çıkan bu tehlikenin bertaraf edilmesi, davacının davayı kazanması hâlinde dava konusu mal veya hakka kavuşmasını dava sırasında veya öncesinde güvence altına almaya yarayan tedbirlere ihtiyati tedbir adı verilmektedir[3].
Öğretide, bu kavramın geniş anlamda bir tanımı yapılacak olur ise, kesin hükme kadar devam eden yargılama boyunca, davacı veya davalının (dava konusu ile ilgili olarak) hukuki durumunda meydana gelebilecek zararlara karşı öngörülmüş, geçici nitelikte, geniş veya sınırlı olabilen hukuki koruma olarak ifade edilebileceği belirtilmiştir[4].
Öğretide bir başka görüşe göre ise, ihtiyati tedbir, maddi hukuk temelinde yapılan bir yargılama sonucunda hükmedilen, herkesi bağlayan bir yargısal karardır. Bu nedenle, tedbir kavramının, yargısal karar özelliği dikkate alınmaksızın, sadece önlem ya da ön karar olarak değerlendirilemeyeceği ifade edilmiştir[5].
Yapılan bu tanımlardan da anlaşılacağı üzere, kesin korumanın yeterli olmadığı ve geçici hukuki korumaya ihtiyaç duyulan hâllerde, ihtiyati tedbir yoluna başvurulacaktır. Ancak ihtiyati tedbirin, sürekli bir koruma sağlamayacağı ve kesin korumanın sonucunu baştan itibaren sağlamayacağı da göz önünde tutulmalıdır.
Berna Berfin KAYA
[1] Görgün, L. Şanal/Börü, Levent/Toraman, Barış/Kodakoğlu, Mehmet, Medenî Usûl Hukuku, 7. Baskı, Ankara 2018, s. 729.
[2] Üstündağ, Saim, İhtiyati Tedbirler (Geçici Hukuki Himaye(Koruma) Önlemleri), Fakülteler Matbaası, İstanbul 1981, s.1.
[3] Kuru, Baki, İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku Ders Kitabı, 2. Baskı, Ankara 2018, s. 448; Pekcanıtez, Hakan/Özekes, Muhammet/Akkan, Mine/Taş Korkmaz, Hülya, Medeni Usûl Hukuku Cilt III, 15. Baskı, İstanbul 2017, s. 2461.
[4] Pekcanıtez/Özekes/Akkan/Taş Korkmaz, s. 2461.
[5] Erişir, Evrim, “İhtiyatî Tedbir Türleri”, Yayımlanmış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2010, s. 120.