Kişisel sebepler, bir veya birden fazla pay sahibinin kişisel durumundan ya da pay sahipleri arasındaki kişisel ilişkilerden kaynaklanan sebeplerdir[1]. Küçük ölçekli kapalı anonim şirketler bakımından, pay sahipleri arasındaki ilişkiler, şirketin asli hedefi olan kazanç elde ederek bunu paylaşma amacını doğrudan etkilemektedir[2]. Bu şirketlerde pay sahipleri, genellikle, ortak olacakları kişileri kişisel özelliklerini de göz ardı etmeksizin seçerler[3]. Ardından pay sahipleri arasındaki güvenin temelinden çökmesi ile pay sahiplerinin ilişkisi bambaşka bir hâl alabilir. Bu durum da azınlık için dayanılmaz olursa, kanımızca, kişisel sebepler anonim şirketin feshi davasında haklı sebep teşkil edebilir. Kişisel sebebin, halka açık anonim şirketler bakımından haklı sebep teşkil etmesi ihtimali ise oldukça düşüktür.
Kişisel sebeplerin, özellikle, aile tipi anonim şirketler bakımından ayrıca ve açıkça incelenmesi gerekmektedir. Bir defa, aile tipi anonim şirketler, aralarında kan ve/veya kayın hısımlığı bulunan akrabaların doğrudan ya da dolaylı olarak hâkim bulundukları şirkettir[4]. Bu şirketlerde yönetimde farklı kişiler bulunsa da, tek kişinin tüm şirkette hatırı sayılır bir yeri olabilir veya aile büyüklerinin sözü şirketin yönetim ile temsilinde büyük bir etkiye sahip bulunabilir ya da akrabaların birbiri ile husumeti şirket ilişkilerine yansıyabilir. Dolayısıyla, bu tip şirketlerde haklı sebep, diğer anonim şirketlerden farklı bir değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Zira, kanımızca, bugün aile anayasalarının konuşulduğu bir dönemde[5] iken, aile tipi anonim şirketlerde kişisel sebeplerin haklı sebep teşkil etmemesi, hakkaniyete uygun sonuç vermez ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu md. 531 hükmü bu şirketler bakımından neredeyse uygulanamaz duruma gelir. Yasa koyucunun getirmiş olduğu anonim şirketin haklı sebeple feshi hükmü, sosyolojik[6] ve zamana göre amaca uygun[7] olarak yorumlanıp sonuca gidildiğinde, kişisel sebeplerin, özellikle, bu şirket tipi bağlamında haklı sebep teşkil edebileceği kanaatindeyiz. İsviçre Federal Mahkemesi, Togal kararında aile şirketlerinde pay sahiplerinin şahsi ilişkilerinin tamamen göz ardı edilemeyeceğini[8]; BGE 136 III 278 kararında da dava küçük bir aile şirketine ilişkin olduğunda kişisel ilişkilerin, diğer sebeplerin varlığında, belirli ölçüde dikkate alınması gerektiğini[9] belirtmiştir. Yargıtay 11. HD, 12.03.2014 tarih ve 2013/16548 E. 2014/4761 K. sayılı kararında, taraflar arasında birkaç yıldır süren güvensizlik ve anlaşmazlığın devam etmesi nedeniyle şirketteki pay sahipliğinin devamının sağlanmasında sorun ortaya çıktığı ve pay sahipleri arasındaki güven ilişkisinin sona ermesinin haklı sebep teşkil ettiğini belirtmiştir[10].
Osman Can BAŞDEMİR
[1] İlbasmış Hızlısoy, Ö.: Anonim Şirketin Haklı Sebeple Feshi, Ankara 2016, s. 173.
[2] Aker, H.: Anonim ve Limited Şirketlerde Ortaklık Sıfatının Sona Ermesi ve Özellikle Haklı Sebeple Fesih Davasına İlişkin Bazı Değerlendirmeler, Batider, C. XXXII, S. 1, s. 110.
[3] Aker, s. 110.
[4] Kırca, İ.: “Aile Şirketleri ve Aile Anayasası”, Prof. Dr. Sabih Arkan’a Armağan, İstanbul 2019, s. 743.
[5] Kırca, s. 741 vd.
[6] Ayrıntılı bilgi için bkz. Süzek, S.: İş Hukuku, 17. Baskı(Tıpkı Basım), İstanbul 2019, s. 27-29.
[7] Ayrıntılı bilgi için bkz. Süzek, s. 23-25.
[8] Yasaman, H.: Anonim Ortaklıkların Haklı Nedenle Feshi, İsviçre Borçlar Kanunu’nun İktibasının 80. Yılında İsviçre Borçlar Hukuku’nun Türk Ticaret Hukuku’na Etkileri, İstanbul 2009, s. 721-722; Pulaşlı, H.: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Gözden Geçirilmiş, 6728 Sayılı Kanunla Getirilen Yenilikler ve Yapılan Değişiklikler İşlenmiş Güncellenmiş ve Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara 2017, s. 666-667; İlbasmış Hızlısoy, s. 175; Rüzgar, E.: Anonim Şirketin Azlık Tarafından Feshine İlişkin Dava ile İlgili İsviçre Federal Mahkemesi Kararlarının Değerlendirilmesi, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S. 16, s. 347 vd.
[9] Poroy, R. / Tekinalp, Ü. / Çamoğlu, E.: Ortaklıklar Hukuku II, Yeniden Yazılmış 13. Bası, İstanbul 2017, s. 344-345; Pulaşlı, Şirketler, s. 665-666; İlbasmış Hızlısoy, s. 175.
[10] Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin Türk Ticaret Kanununa İlişkin Kararları 2014, İstanbul 2018, s. 316-317; Limited şirket bakımından aynı yönde bkz. Yargıtay 11. HD’nin 28.02.2014 tarih ve 2013/15775 E. 2014/3737 K. sayılı kararı, https://karararama.yargitay.gov.tr (E.T.: 21.05.2019).