02 Nisan 2020 tarih ve 31087 sayılı Resmî Gazete’de Anayasa Mahkemesinin 27 Şubat 2020 tarih ve 2016/4177 başvuru numaralı Hüseyin Aydın ve Diğerleri başvurusuna ilişkin kararı yayımlanmıştır.
Karara konu olayda, Susurluk 44. Mühimmat Bölük Komutanlığının lağvedilmesi üzerine cephaneliklerde bulunan mühimmatların bir kısmının başka bölüklere tertip ve dağıtımına karar verilmiştir. Bu kapsamda Afyonkarahisar 41. Mühimmat Bölük Komutanlığına gönderilen ve burada 29 ile 32 numaralı depolara konulan mühimmatın uygun hâle getirilip tasnif ve istif edilmesi için faaliyete başlanmış, ancak bu faaliyet sırasında belirlenemeyen bir nedenle depoda patlama meydana gelmiştir. Yaşanan patlama sonucunda, iki astsubay, iki uzman çavuş ve aralarında başvurucuların yakınları olan K.A.’nın da bulunduğu yirmi bir er ve erbaş şehit olmuş; beş asker ise yaralanmıştır. Şehit olan K.A.’nın anne ve babası ile kardeşleri, Millî Savunma Bakanlığına müracaat ederek olayla ilgili uğradıkları maddi ve manevi zararların tazminini talep etmiş, ancak Bakanlık tarafından başvuruculara herhangi bir cevap verilmemiş ve dolayısıyla talepleri zımnen reddedilmiştir. Başvurucular, taleplerinin reddi üzerine İdare aleyhine Askerî Yüksek İdare Mahkemesi(kısaca “AYİM” olarak anılacaktır)nde tam yargı davası açmışlardır. AYİM İkinci Dairesi tarafından maddi tazminatın hesaplanması amacıyla bilirkişiden rapor alınmıştır. Raporda, 2013 ila 2033 yılları arasında anne ile babanın aktif ve pasif dönem maddi zarar miktarı, anne ile babaya Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından ödenen/ödenecek ek ödeme (tütün ikramiyesi) miktarı hesaplanmış; ayrıca adı geçen Kurum tarafından anne babaya bağlanan ve ilerleyen yıllarda artırımlı olarak ödenecek olan aylıklar ile normal vazife malulü aylığı farklarının miktarına yer verilmiş; bu şekilde anne ile babaya sağlanan maddi yararlar sonucu zararlarının karşılandığı belirtilmiştir. AYİM, dosyadaki bilirkişi raporunu da dikkate alarak, K.A.’nın anne ve babası Meryem Aydın ile Hüseyin Aydın’ın maddi tazminat hak edişleri olmadığından bahisle maddi, kendilerine nakdi tazminat verildiği gerekçesiyle de manevi tazminat taleplerinin reddine; kardeşleri Bayram Aydın, İhsan Aydın ve Kiraz Aydın yönünden ise takdiren ve ayrı ayrı 7.000 TL manevi tazminat ödenmesine karar vermiştir. AYİM’in kararına karşı karar düzeltme yoluna başvuran başvurucuların bu talepleri de reddedilmiştir.
Başvurucular, yakınlarının hayatını kaybetmesine neden olan olayla ilgili zararlarının karşılanması için AYİM nezdinde açtıkları tam yargı davasında Mahkemenin delilleri tam olarak toplamadan, olayda İdarenin hizmet kusuru bulunup bulunmadığını araştırmadan, kusursuz sorumluluk ilkesine dayanarak eksik inceleme ile karar verdiğini; verilen kararda SGK tarafından başvurucular Hüseyin Aydın ve Meryem Aydın’a yapılan ödemelerin ne kadarının maddi tazminata, ne kadarının manevi tazminata ilişkin olduğu belirtilmediği gibi bu kişiler yönünden manevi tazminat taleplerinin hukuka aykırı şekilde reddedildiğini; kardeşler yönünden hükmedilen manevi tazminat miktarının yetersiz olduğunu; hükme esas alınan bilirkişi raporuna yapılan itirazların dikkate alınmadan gerekçesiz şekilde hüküm kurulduğunu belirterek kişinin maddi ve manevi varlığının korunması ile adil yargılanma haklarının ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.
Anayasa Mahkemesi, başvurucuların ileri sürdükleri iddiaların bir bütün olarak Anayasanın 17. maddesinde güvence altına alınan yaşam hakkının usul boyutu kapsamında incelenmesi gerektiğine karar vermiştir.
Yüksek Mahkeme, kararında, başvurucuların yakınlarının hayatını kaybetmesine neden olan olaya ilişkin açılan tam yargı davasının, Anayasanın 17. maddesinin 1. fıkrasında güvence altına alınan yaşam hakkının devlete yüklediği yükümlülüklerin ihmal edilip edilmediğini tespit edebilecek ve ihlalin tespiti hâlinde mağdurlara tazminat ödenmesine hükmetmek suretiyle uygun giderim sağlayabilecek nitelikte etkili bir yol olduğunu belirtmiştir. Bununla birlikte Mahkeme, yaşam hakkının devlete yüklediği yükümlülüklerin ihmal edilip edilmediğini tespit edecek ve gerekirse mağdurlara tazminat ödenmesine hükmedecek yargısal mekanizmanın teorik olarak kurulmuş olmasının yeterli olmayıp bunun somut olayda da etkili bir şekilde işlemiş olması gerektiğini ifade etmiştir. Bu bağlamda, bahsi geçen mekanizmanın pratikte işlediğinden söz edilebilmesi için İdarenin yaşam hakkına ilişkin yükümlülüklere uygun davranıp davranmadığı, diğer bir ifadeyle hizmet kusurunun bulunup bulunmadığı hususunun yargı mercii tarafından denetlenmesi gerektiğini vurgulayan Anayasa Mahkemesi, somut olayda AYİM’in zararın ortaya çıkmasında hizmet kusuru bulunup bulunmadığını tartışmaksızın zararın kusursuz sorumluluk ilkesi çerçevesinde giderilmesine karar verdiğine dikkat çekmiştir. Bu nedenle Yüksek Mahkeme, yapılan bireysel başvuruda devletin yaşam hakkını koruma anlamında yeterli güvenlik önlem ve tedbirlerini alıp almadığı; kamu görevlilerine yüklenecek kusurun tespiti, tazminat miktarı ile kişilerin mağduriyetinin giderilip giderilmediği konularında değerlendirme yapma imkânının olmadığını belirtmiştir.
Nihayet tam yargı davasında başvurucuların iddiaları doğrultusunda askerî faaliyetin(hizmetin) yürütülmesinde yetkililerin kusuru olup olmadığı yönünde bir inceleme ve değerlendirme yapılarak sonuca gidilmesi gerektiğine kanaat getiren Yüksek Mahkeme, Anayasanın 17. maddesinin 1. fıkrasında güvence altına alınan yaşam hakkının usul boyutunun ihlal edildiğine ve kararın bir örneğinin ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere -Anayasanın 21 Ocak 2017 tarih ve 6771 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile getirilen geçici 21. maddesinin 1. fıkrasının (E) bendiyle Askerî Yüksek İdare Mahkemesi kaldırılmış olduğundan anılan bendin [b] alt bendi gereğince- yetkili idari yargı merciine gönderilmesine oy birliğiyle karar vermiştir.
Yüksek Mahkeme kararının tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.