6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu md. 340’ta “Esas sözleşme, bu Kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümlerinden ancak Kanunda buna açıkça izin verilmişse sapabilir. Diğer kanunların, öngörülmesine izin verdiği tamamlayıcı esas sözleşme hükümleri o kanuna özgülenmiş olarak hüküm doğururlar” hükmüne yer verilmiştir. Öğretide emredici hükümler ilkesi olarak ifade edilen bu hüküm ile TTK’nin anonim şirketlere ilişkin hükümleri kural olarak emredici nitelikte kabul edilmiş ve bu şirketlerde bulunan sözleşme özgürlüğüne balta vurulmuştur[1]. Aksi bir düzenleme yer almadığına göre, anonim şirketin haklı sebeple feshini düzenleyen TTK md. 531 hükmü de emredici niteliktedir.
TTK md. 340 gerekçesinde, her ne kadar, “Hükümdeki “kanunda açıkça izin verilmişse” ibaresi, maddenin lafzından “sapabilme” imkânının açıkça anlaşılmadığı durumlarda, amaca uygun düşen, metodoloji öğretisine aykırı olmayan, tatmin edici gerekçelere dayanan, sonuçları adil olan ve menfaatler dengesini gözeten bir yorumla “sapabilme”nin haklılık kazandığı varsayımları da kapsamaktadır. Kanunun somut olay hakkında sustuğu hallerde kanunî boşluğun doldurulmasına ilişkin metodoloji kuralları uygulanır” ifadeleri yer almışsa da, bunların TTK md. 340 ile çelişkili olduğu aşikârdır. Ancak anılan madde yoruma açık olmadığından, eleştirilere açık olmakla beraber, maddenin metni, gerekçesine nazaran öncelikle uygulanacaktır.
Osman Can BAŞDEMİR
[1] Karasu, R.: Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi, Güncelleştirilmiş 2. Bası, Ankara 2015, 45 vd.; Karasu, R.: Emredici Hükümler İlkesinin Kapalı Tip Anonim Şirketler ve Limited Şirketler Açısından Doğurduğu Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, S. 2015/1, s. 116; Cengil, M. F.: Emredici Hükümler İlkesinin (“Çelik Korse”) Yorumu, s. 2, https://www.academia.edu/35940656/EMRED%C4%B0C%C4%B0_H%C3%9CK%C3%9CMLER_%C4%B0LKES%C4%B0N%C4%B0N_%C3%87EL%C4%B0K_KORSE_YORUMU (E.T.: 21.05.2019). Ayrıca hüküm henüz taslak hâlindeyken dahi anonim şirketlere çelik korse giydireceği gerekçesi ile eleştirilmiştir(Moroğlu, E.: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile Yürürlük ve Uygulama Kanunu Tasarısı Taslağı Değerlendirme ve Öneriler, 4. Baskı, Ankara 2006, s. 146 [http://tbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/turk-ticaret-kanunu-tasarisi.pdf (E.T.: 21.05.2019)]).