1512 sayılı Noterlik Kanununun 162. maddesinde noterlerin, hangi çalışanlarının işlemleri nedeniyle sorumlu olduğu hükme bağlanmıştır. Anılan madde uyarınca stajyer, kâtip ve kâtip adaylarının gerçekleştirdikleri işlemlerden dolayı noterler sorumludur. Bununla birlikte öğretide, noter bulunmadığı durumlarda işlem yapma yetkisine sahip olan kişilerin, bu anlamda vekâletle idare edilen noterliklerde noter vekillerinin(noter kâtibi, stajyer, adalet memuru); 1512 sayılı Kanunun 32. maddesi uyarınca dördüncü sınıf noterliklerin yönetiminde Adalet Bakanlığınca görevlendirilen geçici yetkili noter yardımcısının da 162. madde kapsamında olduğu ifade edilmiştir[1].
Noterlerin, çalışanlarının işlemleri nedeniyle sorumluluklarına ilişkin hükümle ilgili öğretide, noterlik işleminin tarafı olan kişilerin uğradığı zararlar ile üçüncü kişilerin uğradığı zararlar yönünden ikili bir ayrım yapılmaktadır. Nitekim Kılıçoğlu, zarar görenin, noterlik işleminin tarafı olması hâlinde noterin 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 116. maddesi uyarınca ifa yardımcısının eyleminden dolayı sorumlu olabileceğini, zira bu durumda noter ile yapılan bir sözleşme nedeniyle noterin işin ifasını yardımcısına bıraktığını; buna karşılık noterlik işleminin tarafı olmayan üçüncü kişinin zarar görmesi hâlinde noterin sorumluluğunun TBK’nin 66. maddesinde düzenlenen adam çalıştıranın kusursuz sorumluluğunun özel bir düzenlemesi olan Noterlik Kanununun 162. maddesine dayanacağını ifade etmiştir[2]. Bu ayrımın önemi ise sorumluluğun hükümleri yönünden önem arz etmektedir. Örneğin, noterin çalışanının yaptığı işlem nedeniyle zarar gören, noterlik işleminin tarafı ise, TBK’nin 116. maddesi uyarınca noterin sorumlu olduğu kabul edildiği takdirde zamanaşımı süresi TBK’nin 146. maddesi uyarınca 10 yıl olarak kabul edilecektir. Buna karşılık çalışanın işlemi nedeniyle zarar gören üçüncü kişi ise -Noterlik Kanunundaki düzenlemenin adam çalıştıranın sorumluluğunun özel bir düzenlemesi kabul edilmesi nedeniyle- TBK’nin 72. maddesi uyarınca 2 ve 10 yıllık zamanaşımı süreleri dikkate alınacaktır[3].
Öğretide noterlerin, çalışanlarının işlemleri nedeniyle sorumluluğunun adam çalıştıranın sorumluluğuna ilişkin TBK’nin 66. maddesinin özel bir hâli olduğu, buna göre noterlerin, çalışanlarının yaptığı işlemler nedeniyle adam çalıştıran gibi sorumlu olduğu, ancak bu sorumluluğa TBK’nin 66. maddesinin değil, 1512 sayılı Noterlik Kanununun 162. maddesinin uygulanacağı ifade edilmiştir[4].
Öte yandan TBK’nin 66. maddesi ile 1512 sayılı Kanunun 162. maddesi arasındaki en önemli fark, adam çalıştıranın sorumluluğuna ilişkin hükmün aksine, noterler açısından kurtuluş kanıtı getirme imkânı tanınmamıştır[5]. Noterlerin işlemlerinin doğruluğu konusunda iş sahiplerine güvence verme gerekliliği[6], noterliğin adalet hizmetleriyle ilgili olması ve noterlik işlemlerinin yapılmasından büyük zararların doğma tehlikesinin bulunması nedeniyle noterler açısından kurtuluş kanıtı getirme imkânı kabul edilmemiştir. TBK’nin 66. maddesi uyarınca adam çalıştıran, çalışanını seçmede, ona talimat vermede ve diğer işlerde gerekli dikkat ve özeni gösterdiğini ispat ederek sorumluluktan kurtulabilirken, noterler açısından böyle bir imkân tanınmamıştır[7]. Ancak öğretide bu durum bazı yazarlarca eleştirilerek, noterlerin, çalışanlarının işlemleri nedeniyle sorumlu tutulmasında kurtuluş kanıtı getirme olanağına sahip olması gerektiği ifade edilmiştir[8].
Berna Berfin KAYA
[1] Hasan Tahsin Gökcan, Haksız Fiil Sorumluluğu ve Tazminat Hukuku, Genişletilmiş ve Güncellenmiş 4. Baskı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2016, s. 473; Ömer Ulukapı, “Yargıtay Kararları Işığında Noterlerin Hukuki Sorumluluğu”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 1, 2013, s. 212.
[2] Ahmet M. Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Güncelleştirilmiş 24. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2020, s. 432. Benzer yönde görüş için bkz. Gökcan, s. 474.
[3] Gökcan, s. 477.
[4] Ülgen Aslan Düzgün, “Noterlerin Mesleki Sorumluluk Sigortası”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 1-2, 2013, s. 494; Hâluk Tandoğan, Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Ankara, Turhan Kitabevi, 1981, s. 84; Ulukapı, s. 216; Serdar Nart, “Noterlerin Hukukî Sorumluluğu”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, Özel Sayı 2009, Basım 2010, s. 431.
[5] Gökcan, s. 475; Aslan Düzgün, s. 495; Tandoğan, s. 84; Kılıçoğlu, s. 433; Leyla Müjde Kurt, “Noterlerin Hukuki Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 18, S. 2, 2014, s. 106.
[6] Tandoğan, s. 84.
[7] Kılıçoğlu, s. 433; Yusuf Memiş, “Noterlerin Hukukî Sorumluluğu”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 10, S. 106, 2015, s. 93.
[8] Ulukapı, s. 222. Aynı yönde eleştiride bulunan yazar için bkz. Kurt, s. 106, dn. 66.